کد مطلب:212682 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:51
حماد بن عیسی، ابومحمد جهنی بصری
از اصحاب اجماع [1] ، و با چهار معصوم (امام صادق، امام كاظم، امام رضا و امام جواد علیهم السلام) همزمان بوده؛ و در نقل حدیث بسیار محتاط و می گفته: من هفتاد حدیث از امام صادق (ع) شنیدم، و پیوسته در زیاده و نقصان عبارات بعضی از آن احادیث شك می كردم، تا بر بیست حدیث اقتصار كردم. [2] .
حماد همان است كه از حضرت صادق و حضرت موسی بن جعفر علیهماالسلام درخواست كرد كه برای او دعا كنند تا خداوند خانه و اولاد و زوجه و خادم و حج همه ساله به او عنایت فرماید. آن دو بزرگوار، چنین از خدا خواستند: «اللهم صل علی محمد و آل محمد وارزقه دارا و زوجة و ولدا و خادما و الحج خمسین سنه»، پس از صلوات بر محمد و
[ صفحه 151]
آل محمد دعا كردند كه خداوند او را، خانه و همسر و اولاد و خادم و پنجاه حج [3] ، روزی فرماید. و روزی او شد تمام آن چه خواسته بود، و پنجاه حج به جا آورد، و چون خواست پنجاه و یكمین حج را به جا آورد، در راه مكه در سیلابی غرق گشت. [4] .
علامه مجلسی (ره)، از خرائج، از امیة بن علی قیسی نقل كرده كه گفت: من و حماد بن عیسی در مدینه منصوره به محضر حضرت جواد (ع) شرفیاب شدیم تا با حضرت خداحافظی نماییم، حضرت به ما فرمود: بمانید و تا فردا از مدینه بیرون نروید. همین كه از محضر حضرت خارج شدیم، حماد گفت: من می روم، چون بارم را بیرون فرستاده ام؛ اما من گفتم: می مانم. حماد بیرون رفت، چون به وادی قنات (كه مسیل بود) رسید، و خواست غسل احرام كند، به آب سیل غرق شد، و این حادثه در سال 209، اتفاق افتاد. (و نیز او را غریق جحفه می نامند). قبر حماد در سیاله (اولین منزل از مدینه به سوی مكه) است. [5] .
مرحوم صدوق، در كتاب مجالس، از علی بن ابراهیم از پدرش، از حماد، نقل كرده كه گفت: روزی امام صادق (ع) به من فرمود: ای حماد! می توانی دو ركعت نماز نیكو انجام دهی؟ عرضه داشتم: بلی سیدی، من كتاب حریز سجستانی را كه در نماز نوشته محفوظ می باشم. حضرت فرمود: مانعی ندارد، برخیز، نماز به جا آوردم. حضرت فرمود: نیكو نتوانی به جا آورد. سپس فرمود: چقدر قبیح است برای مردی كه سالیانی از عمرش گذشته باشد، و نتواند یك ركعت نماز تمام با شرایط و حدودش به جا آورد.
حماد گوید: در خود احساس حقارت و ذلت كردم، آن گاه از حضرتش تقاضا نمودم تا نماز ا به من تعلیم فرماید... [6] [مشروح حدیث در جلد صلوة بحارالانوار آمده است.] [7] .
مرحوم كلینی، در كافی، از طریق حماد، نقل كرده كه امام صادق (ع) به حمران در مورد سؤالی كه كرده بود، فرمود: همانا مردم هلاكت می شوند، زیرا كه نمی پرسند. [8] .
[ صفحه 152]
و نیز در كافی، از طریق حماد، از امام صادق (ع) نقل شده كه رسول خدا (ص) فرمود: كسی كه راهی پوید تا در آن دانشی جوید، خدا او را به راهی سوی بهشت برد. فرشتگان با خرسندی بالهای خویش را برای دانشجو فر نهند، و اهل آسمان و زمین حتی ماهیان دریا برای دانشجو آمرزش طلبند؛ و برتری عالم بر عابد برتری (فروزش) ماه شب چهارده بر ستارگان دیگر است؛ و به درستی كه دانشمندان وارث پیامبرانند، و پیامبران طلا و نقره بر جای نگذارند، بلكه دانش به جای گذراند، هر كه از دانش ایشان برگیرد، بهره فراوانی گرفته است. [9] .
شیخ صدوق (ره)، در خصال، نقل كرده كه امام صادق (ع) به حماد فرمود: در شب و روز به دنبال علم باش و اگر بخواهی چشمت روشن گردد و خیر دنیا و آخرت نصیبت شود، امیدت را از آن چه به دست مردم است قطع كن، و خودت را در عداد مردگان قرار ده، و خود را از دیگران برتر مدان و زبانت را مانند مالت حفظ نما. [10] .
شیخ طوسی، در فهرست می گوید: سه كتاب: صلوة زكوة، و نوادر از حماد باقی است. [11] .
در مجالس المؤمنین، نقل شده كه حماد، دارای كتابی در حدیث و كتابی در توحید است. [12] .
حماد همان است كه از حضرت صادق و حضرت موسی بن جعفر علیهماالسلام درخواست كرد كه برای او دعا كنند تا خداوند خانه و اولاد و زوجه و خادم و حج همه ساله به او عنایت فرماید. آن دو بزرگوار، چنین از خدا خواستند: «اللهم صل علی محمد و آل محمد وارزقه دارا و زوجة و ولدا و خادما و الحج خمسین سنه»، پس از صلوات بر محمد و
[ صفحه 151]
آل محمد دعا كردند كه خداوند او را، خانه و همسر و اولاد و خادم و پنجاه حج [3] ، روزی فرماید. و روزی او شد تمام آن چه خواسته بود، و پنجاه حج به جا آورد، و چون خواست پنجاه و یكمین حج را به جا آورد، در راه مكه در سیلابی غرق گشت. [4] .
علامه مجلسی (ره)، از خرائج، از امیة بن علی قیسی نقل كرده كه گفت: من و حماد بن عیسی در مدینه منصوره به محضر حضرت جواد (ع) شرفیاب شدیم تا با حضرت خداحافظی نماییم، حضرت به ما فرمود: بمانید و تا فردا از مدینه بیرون نروید. همین كه از محضر حضرت خارج شدیم، حماد گفت: من می روم، چون بارم را بیرون فرستاده ام؛ اما من گفتم: می مانم. حماد بیرون رفت، چون به وادی قنات (كه مسیل بود) رسید، و خواست غسل احرام كند، به آب سیل غرق شد، و این حادثه در سال 209، اتفاق افتاد. (و نیز او را غریق جحفه می نامند). قبر حماد در سیاله (اولین منزل از مدینه به سوی مكه) است. [5] .
مرحوم صدوق، در كتاب مجالس، از علی بن ابراهیم از پدرش، از حماد، نقل كرده كه گفت: روزی امام صادق (ع) به من فرمود: ای حماد! می توانی دو ركعت نماز نیكو انجام دهی؟ عرضه داشتم: بلی سیدی، من كتاب حریز سجستانی را كه در نماز نوشته محفوظ می باشم. حضرت فرمود: مانعی ندارد، برخیز، نماز به جا آوردم. حضرت فرمود: نیكو نتوانی به جا آورد. سپس فرمود: چقدر قبیح است برای مردی كه سالیانی از عمرش گذشته باشد، و نتواند یك ركعت نماز تمام با شرایط و حدودش به جا آورد.
حماد گوید: در خود احساس حقارت و ذلت كردم، آن گاه از حضرتش تقاضا نمودم تا نماز ا به من تعلیم فرماید... [6] [مشروح حدیث در جلد صلوة بحارالانوار آمده است.] [7] .
مرحوم كلینی، در كافی، از طریق حماد، نقل كرده كه امام صادق (ع) به حمران در مورد سؤالی كه كرده بود، فرمود: همانا مردم هلاكت می شوند، زیرا كه نمی پرسند. [8] .
[ صفحه 152]
و نیز در كافی، از طریق حماد، از امام صادق (ع) نقل شده كه رسول خدا (ص) فرمود: كسی كه راهی پوید تا در آن دانشی جوید، خدا او را به راهی سوی بهشت برد. فرشتگان با خرسندی بالهای خویش را برای دانشجو فر نهند، و اهل آسمان و زمین حتی ماهیان دریا برای دانشجو آمرزش طلبند؛ و برتری عالم بر عابد برتری (فروزش) ماه شب چهارده بر ستارگان دیگر است؛ و به درستی كه دانشمندان وارث پیامبرانند، و پیامبران طلا و نقره بر جای نگذارند، بلكه دانش به جای گذراند، هر كه از دانش ایشان برگیرد، بهره فراوانی گرفته است. [9] .
شیخ صدوق (ره)، در خصال، نقل كرده كه امام صادق (ع) به حماد فرمود: در شب و روز به دنبال علم باش و اگر بخواهی چشمت روشن گردد و خیر دنیا و آخرت نصیبت شود، امیدت را از آن چه به دست مردم است قطع كن، و خودت را در عداد مردگان قرار ده، و خود را از دیگران برتر مدان و زبانت را مانند مالت حفظ نما. [10] .
شیخ طوسی، در فهرست می گوید: سه كتاب: صلوة زكوة، و نوادر از حماد باقی است. [11] .
در مجالس المؤمنین، نقل شده كه حماد، دارای كتابی در حدیث و كتابی در توحید است. [12] .
[1] خلاصة الاقول، علامه حلي، ص 28 - بحارالانوار، ج 47، ص 350.
[2] اختيار معرفة الرجال، ص 316.
[3] در رجال كشي ص 268، به جاي «خمسين سنه»، «في كل سنه»، (حج همه ساله) دارد.
[4] فهرست طوسي، ص 116 - بحارالانوار، ج 47، ص 116.
[5] الخرائج و الجرائح، ج 2، ص 667 (و ج 1، ص 305) - بحارالانوار ج 48، ص 48 - سفينة البحار، ج 1، ص 306.
[6] امالي صدوق، مجلس 64، ح 13، ص 337.
[7] بحارالانوار، ج 84، صفحات 185 تا 201.
[8] اصول كافي، ج 1، ص 31.
[9] اصول كافي، ج 1، ص 26.
[10] خصال صدوق، ج 1، باب علامات سه گانه ص 60 - بحارالانوار، ج 72، ص 206.
[11] فهرست طوسي، ص 116.
[12] مجالس المؤمنين، ج 1، مجلس پنجم، ص 376.